Bizans İmparatoriçeleri Tören Kıyafet Modası

Bizans İmparatorluğu’nun 1000 yılı aşkın süren uzun tarihinde doğuran, doyuran, güzellik ve aşk sembolü olan kadınlara bakış açısı ve kadınların sosyal durumu değişikliklere uğrayarak devam etmiştir. Kadınlarla ilişkili olarak 4-6. yüzyıllar arası ile 9-13. yüzyıldan sonrasına ait daha çok bilgi mevcuttur. Bizans kadınlarıyla ilgili bilgilerin çoğu, yüksek tabakadan soylu ve zengin aile mensuplarına aittir. Görsel kanıtlarda Meryem, Havva ve azizelerin dışında daha çok imparatoriçe ve soylu kadınların tasvirleri bulunmaktadır. Halktan kadınların tasvirleri ise dini kompozisyonlarda konu gereği kalabalık gruplar içerisinde gösterilmiştir. Tasvirlerde genellikle kadınların yanlarında ya da omuzlarında çocukları yer alır. Din dışı konularda yazılmış kitapların resimlerinde yün eğiren, tezgâhta dokuma yapan, bahçe veya tarlada çalışan, süt sağan ve omuzlarında su taşıyarak gündelik yaşama aktif olarak katılan kadınlar betimlenmiştir. Kadın meslekleri arasında dokumacılık, tarımsal faaliyetler, pazar yerlerinde üretilen tarım ürünlerinin satıcılığı ve sağlıkla ilgili ebelik, doktorluk ve sütannelik vardır. Yaşamını rahibe olarak manastırlarda sürdüren birçok kadının varlığı da bilinmektedir. Ayrıca fahişelikle ve toplumda pek de hoş karşılanmayan dansözlük ile cenaze törenlerindeki profesyonel ağıtçılık da kadınlar tarafından sürdürülmüş meslekler arasındaydı. Özellikle soylu ve zengin kesimden olan kadınlar faal toplumsal bir yaşam sürdürmüştür; yazar, kaligraf, kitapsever, sanat hamisi ve manastır kurucusu olmuş ve sıklıkla siyasete el atmışlardır. Dönemin beğenisi ve modası’nın dönemin mutlak güçü yönetici sınıf üzerindeki etkisi ve uygulamasını incelemeye İmparatoriçe stemmalarından (taç) başlayalım, genellikle başlarına yüksek ve mücevherlerle bezeli stemma (taç) takmaktaydılar. Bazı stemmalarda aşağıya omuzlarına kadar şeritler halinde mücevher dizileri inmekteydi. Taçlar büyük gösterişli ve mücevherlerle bezelidir. İmparatoriçeler taçlarıyla siyasi güçlerini pekiştirmiş ve dokunulmaz olduklarına, güçlerine gönderme yaparak sanki birer ikona gibi kendilerini sergilemişlerdir. Kulaklarına da tek sıra veya çift sıra mücevherli büyük gösterişli küpeler takmaktaydılar. Kıyafetlerini pekiştirici önemli bir akseurlarıda Maniakiondur (boyunluk veya kolye). Maniakionlar zemininde geometrik formda elmas, pırlanta, yakut veya safir olan ortasında yine geometrik formlu taşlarla veya iki yanında başka değerli taşlarla süslenmekteydiler. İçlerinde bol dökümlü beyaz renkli giysileri divetesion’un (uzun resmi tunik) üzerinde yine bol dökümlü loros (pelerin) vardır. Loros’un uç kısmındaki clavuslarda (süs amaçlı kullanılan şeritler) insan figürleri, bitkisel motifler veya geometrik formlar görülmekteydi. Loroslar genellikle koyu renktedirler. Giysileri genellikle dökümlü vücut hatlarını belli etmeyecek şekilde tasarlanmıştır. Bazılarının kolları bilekte bitirilirken genel olarak kol kesimleri derin ve bol tutularak dirsekten itibaren serbest ve dökümlü bırakılarak giysiye hareket katılmıştır. Bu gözlemleri resimlerden yapma imkânı bulduğumuz için ve genelde de tören resimleri yapıldığı için kıyafetlerindeki çeşitliliği göremiyoruz çünkü Bizans da tören kıyafetleri tipiktir. Vücuda yapışmayan dökümlü, bol kumaş kıvrımlı geometrik veya bitkisel bezemeli değerli taşlarla süslü giysileri vardır. Bazı uygulamalarda taç ve kıyafetinin bezeme formlarının birbiri ile uyum içersinde olduğunu görüyoruz. Saç tuvaletleri ise tipik Bizanslıdır, tacın altına toplanmış veya taçtan aşağıya kalın bukleler halinde iki yana inmiştir. Ayaklarına ise bazen İmparatorluk terliği olan tzangia giymişlerdir bu terliklerde bol bezemeli ve değerli taşlarla süslüdürler. İlk bakışta İmparator kıyafetleri ile aynı kıyafetleri giydikleri düşünülse de cinsiyet farkını belli eden detaylar vardır. Yönetici sınıfa ait soylu veya hizmetlilerin kıyafetleri form olarak aynı ise de değerli taş kullanımı ve bezeme programı açısından çok daha sadedir. İmparatoriçeler yüzyıllar boyu güçlerini görkemli, süslü ve değerli taşlarla bezenmiş kıyafetleri ile tamamlamışlardır.

YAYINLAR

Ball Jennifer (2006), Byzantıne Dress.

Connor L. Carolyn (2008), Bizans’ın Kadınları, YKY

Köroğlu Gülgün (2010),Bizans’ta Kadın ve Kadın Takıları, Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi

Tom tierney (2002), Byzantine Fashions, New York

Editör: Gökçe Oruç